Τέστ αιμοσφαιρίων και πήξης αίματος

Το αίμα είναι τόσο σπουδαίο για την υγεία, ώστε η μελέτη του αποτελεί ξεχωριστή ειδικότητα, την αιματολογία. Μεγάλο μέρος της δουλειάς που γίνεται στο παθολογικό εργαστήριο αφορά τις διάφορες εξετάσεις αίματος. Αυτό το τμήμα του βιβλίου εξετάζει τα κυριότερα απ' αυτά τα τεστ.

Το αίμα αποτελείται από μια ποικιλία κυττάρων που αιωρούνται μέσα σ' ένα υγρό, που λέγεται πλάσμα. Αν λίγο αίμα αφεθεί να πήξει μέσα σε μια αμπούλα,όλα τα αιμοσφαίρια και μερικές από τις πρωτεΐνες του πλάσματος στερεοποιούνται και απομένει ένα υγρό που λέγεται ορός του αίματος. Η ειδικότητα που ασχολείται με αυτό το υγρό επικεντρώνει τις προσπάθειές της στη μέτρηση των ουσιών που αυτό περιέχει. Επίσης, γίνεται καλλιέργεια αίματος για τον εντοπισμό και την αναγνώριση μολυσματικών οργανισμών. Άλλα τεστ ασχολούνται κυρίως με την ποσότητα και την ποιότητα των αιμοσφαιρίων και με την ικανότητα πήξης του αίματος.


Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι δίσκοι με κοίλη επιφάνεια, γεμάτοι με μια πρωτεΐνη που περιέχει σίδηρο, την αιμοσφαιρίνη, η οποία μεταφέρει οξυγόνο στο αίμα. Τα λευκά αιμοσφαίρια παίζουν σπουδαίο ρόλο στην άμυνα κατά των μολύνσεων. Το αίμα περιέχει κι άλλα μικρότερα κύτταρα, τα αιμοπετάλια, που είναι σημαντικά για την πήξη του αίματος και την παύση της αιμορραγίας.Ο γιατρός κάνει διάφορα τεστ, προκειμένου να μετρήσει την ποσότητα και την ποιότητα των αιμοσφαιρίων. Σήμερα, πολλά απ' αυτά τα τεστ γίνονται αυτόματα από μηχανήματα και τα αποτελέσματα βγαίνουν μέσα σε λίγα λεπτά.


Δυο από τις σημαντικότερες μετρήσεις που γίνονται στο αίμα είναι η μέτρηση του συνόλου των ερυθρών αιμοσφαιρίων (ο αριθμός που περιέχεται σ' ένα κυβικό χιλιοστό αίματος) και η μέτρηση της αιμοσφαιρίνης.
Η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης είναι μειωμένη σε όλα τα είδη αναιμίας, αλλά ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων ποικίλλει, ανάλογα με το είδος της αναιμίας.


Αν ένα δείγμα αίματος τοποθετηθεί σ' ένα σωλήνα και φυ-γοκεντρηθεί γρήγορα σε μια φυγόκεντρη μηχανή, τα ερυθρά αιμοσφαίρια θα «στοιβαχτούν» όλα μαζί και τότε είναι δυνατόν να μετρηθεί το ποσοστό που καταλαμβάνουν στον όγκο του αίματος -ο λεγόμενος αιματοκρίτης.Ο χαμηλός αιματοκρίτης εμφανίζεται στις περισσότερες μορφές αναιμίας και (μετά κάποιο χρονικό διάστημα) ως επακόλουθο μεγάλης αιμορραγίας. Υψηλός αιματοκρίτης παρουσιάζεται όταν υπάρχει μεγάλη αφυδάτωση, καθώς και μετά από εγχείρηση, τραυματισμό ή εγκαύματα.


Μετριέται το σύνολο, καθώς και ο αντίστοιχος αριθμός των διάφορων ειδών λευκών αιμοσφαιρίων. Ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων αυξάνεται στις περισσότερες μολύνσεις από βακτηρίδια και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις, όπως μετά από αιμορραγία και εγκαύματα. Πτώση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων επακολουθεί μετά από ορισμένες μορφές δηλητηρίασης, μετά από μολύνσεις από ιούς και μετά από αυτοά-νοσα νοσήματα. Οι αλλαγές του αριθμού των διάφορων ειδών λευκών αιμοσφαιρίων ενδέχεται να σημαίνουν τα πιο ποικίλα πράγματα, από ελονοσία και άλλα νοσήματα από παράσιτα, μέχρι ορισμένα είδη καρκίνου και λευχαιμίας ή αλλεργίες. Ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων αποκαλύπτει και μέχρι ποιο στάδιο έχει προχωρήσει η κατάσταση.


Η εξέταση του σχήματος, του μεγέθους και του χρώματος των αιμοσφαιρίων στο μικροσκόπιο μπορεί να δώσει πλήθος πληροφοριών διαγνωστικής αξίας. Τα μικρά και αχνά στο χρώμα ερυθρά αιμοσφαίρια αποτελούν ένδειξη σιδηροπενίας. Οι ανωμαλίες στο σχήμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να σημαίνουν παθήσεις, όπως η κακοήθης ή η δρεπανοκυτταρική αναιμία. Η μη φυσιολογική όψη των λευκών αιμοσφαιρίων βοηθάει στη διάγνωση διάφορων ειδών λευχαιμίας. Τα ίδια αιμοσφαίρια βοηθούν στη διάγνωση της λοιμώδους μονο-πυρήνωσης.Η εξέταση του αίματος με την προσθήκη ειδικής χρωστικής ουσίας αποκαλύπτει τα βακτηρίδια (στη σηψαιμία ή δηλητηρίαση του αίματος) και τα παράσιτα που ευθύνονται για τροπικές νόσους, όπως η ελονοσία και η ασθένεια του ύπνου.


Πρόκειται για το συνδυασμό αρκετών από τα τεστ που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη σελίδα, συν τη μέτρηση των αιμοπεταλίων. Η γενική εικόνα του αίματος δίνει μια πιο αξιόπιστη διάγνωση απ' ό,τι μπορούν να δώσουν τα αποτελέσματα ενός ή δυο μεμονωμένων τεστ.


Όταν τραυματίζεται ένα αιμοφόρο αγγείο, φυσιολογικά σχηματίζεται ένας θρόμβος στο σημείο του τραύματος. Τα κύρια συστατικά του συστήματος πήξης του αίματος είναι τα μόρια των αιμοπεταλίων και οι παράγοντες πήξης, που είναι πρωτεΐνες του πλάσματος του αίματος. Η έλλειψη ή η κακή λειτουργία οποιουδήποτε από αυτά τα συστατικά του αίματος μπορεί να προκαλέσει τάση προς αιμορραγία. Όταν διερευνώνται αιμορραγικής φύσεως ανωμαλίες, το πρώτο που γίνεται είναι η πλήρης μέτρηση του αίματος και των αιμοπεταλίων. Η μέτρηση αυτή ενδέχεται ν' αποκαλύψει χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων, ως μεμονωμένο εύρημα ή ως εύρημα αρκετών και διάφορων ανωμαλιών.


Μετά από μια πλήρη μέτρηση αίματος, ενδέχεται να γίνουν διάφορα τεστ, προκειμένου να εκτιμηθεί η σοβαρότητα της ανωμαλίας στην πήξη και να εντοπιστούν πιθανές ελλείψεις των παραγόντων πήξης του αίματος. Το τεστ ενδέχεται ν' αποκαλύψει κληρονομική έλλειψη κάποιου συγκεκριμένου παράγοντα (όπως συμβαίνει στην αιμορροφιλία, που οφείλεται σε έλλειψη του παράγοντα πήξης VIII) ή πάθηση του ήπατος, το οποίο παράγει πολλούς από τους παράγοντες πήξης.Υπάρχουν πιο εξειδικευμένες μέθοδοι, όπου στα δείγματα αίματος προστίθεται ουσίες υπέρ και κατά της πήξης κι έπειτα μετριέται ο χρόνος που χρειάζεται για να πήξει το αίμα. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα δυο ή περισσότερων τεστ, περιορίζεται ο αριθμός των πιθανών αιτίων της αιμορραγίας.